Μεγαλώνοντας...

της Κατερίνας Στάμου

Την τελευταία ημέρα των Πανελλαδικών εξετάσεων, το μάθημα προς εξέταση ήταν τα Λατινικά. Μόλις παρέδωσα την κόλλα μου,κατέβηκα φορτσάτη στο προάυλιο και τσίριξα κάτω από το δυνατό φως του ήλιου της τελευταίας μέρας του Μάη, λες και ήμουν εσώκλειστη επί ένα χρόνο σ'ένα σκοτεινό μπουντρούμι. Η τσιρίδα (το ουρλιαχτό!) με έκανε να αισθανθώ εκατό κιλά ελαφρύτερη, και να σπρώξω με δύναμη τη μαθητική πίεση πίσω μου, η οποία ουσιατικά δεν υπήρχε, αλλά ήταν και αυτή ένα τέχνασμα των "μεγάλων" ή του "συστήματος" (ποιός ξέρει;), πολύ πιθανό επειδή τους αρέσει να μας πανικοβάλλουν.

Άλλωστε, λαμβάνοντας υπόψη μου όχι μόνο τον εαυτό μου, αλλά, πιστεύω, κι ένα σημαντικό αριθμό μαθητών λυκείου, το έτος πριν την αποφοίτηση δεν έχει καμία ιδιαίτερη σχέση με καταστάσεις που απαιτούν θυσία και κόπο σε σημείο εξάντλησης. Διότι, τόσα παιδιά που γνωρίζω (συγκαταλέγοντας τον εαυτό μου) τα οποία εισήχθησαν σε αξιόλογες σχολές (η λέξη "αξιόλογες" είναι σχετική) και τις πλάκες τους τις κάνανε, και τον ύπνο τους τον ρίχνανε, και την πολυαναμενόμενη πενταήμερη τους πήγανε, και χρόνο έβρισκαν για ερωτικές αναζητήσεις καθώς επίσης και για να κλάψουν για αυτές όταν αποδεικνύονταν μάταιες. Επιπροσθέτως, μπορούσαν και να ασχοληθούν με τη μουσική τους, και γενικότερα να καταπιαστούν με κάθε τί που τους κέντριζε το ενδιαφέρον εκτός των μαθημάτων.

Το διάβασμα πρέπει να αντιλαμβάνεται ως τρόπος ζωής, ως αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας του μαθητή, ο οποίος δεν είναι υποχρεωμένος να θυσιάσει κανένα τομέα της ζωής του προκειμένου να εισαχθεί στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, διότι πολύ απλά, για κάποιον που είναι μεθοδικός, υγιής και αποφασισμένος, η θυσία είναι περιττή.

Εκείνη τη μέρα λοιπόν (τη μέρα της τσιρίδας), παραδόξως δε με απασχολούσε καθόλου το μέλλον μου. Το μόνο που σκεφτόμουν ήταν η χρονια που πέρασε και ο εαυτός μου που μεγάλωνε -και συνεχίζει να μεγαλώνει, δόξα τω Θεώ- δίχως να με ρωτάει, ορισμένοι συμμαθητές μου που ήξερα ότι θα έβλεπα πια σπάνια από τότε και στο εξής, και η συναυλία των Last Drive που είχε προγραμματιστεί εκείνη την ημέρα στα Γιαννένα κι έψαχνα να βρω με ποιόν τρόπο θα το σκάσω για να πάω! Δεν βρήκα κανέναν τρόπο, και τελικά δεν πήγα.Το καλοκαίρι συνέχισα με τους ίδιους ρυθμούς σκέψεις, ενώ δεν έμπαινα καν στη διαδικασία να ρωτήσω άτομα που σπούδαζαν ή είχαν τελειώσει τις σπουδές τους για το πώς είναι η περιβόητη φοιτητική ζωή. Κάποιοι ασφαλώς μου μίλησαν για αυτή χωρίς εγώ να τους ρωτήσω και μπορώ να πω ότι τους βρήκα ενθουσιασμένους. Δεν είχε τύχει έως τότε να γνωρίσω κάποιον αγανακτισμένο με την καταστάση που επικρατεί στα τμήματα σπουδών του δημοσίου.

Ωστόσο, δεν ανυπομονούσα καθόλου για το Πανεπιστημίο, -άλλωστε η εποχή που το σχολείο αποτελούσε αγγαρία και ήταν συνδεδεμένο με τάσεις σεμνοτυφίας,και η αποφοίτηση έμοιαζε με απελευθέρωση,θέλω να πιστεύω πως είναι περασμένη- παρόλο που ήθελα και θέλω πολύ να σπουδάσω... Ίσως να με είχε κυριεύσει τότε εκείνη η πεποίθηση, η οποία δε με έχει εγκαταλέιψει ακόμα, ότι μετά από μια ηλικία ο άνθρωπος αλλάζει και αυτή η αλλαγή δεν είναι προς το καλύτερο,αλλά ο ίδιος αλλοτριώνεται και με σταθερό και βέβαιο τρόπο χάνει για πάντα τον συμπαθητικό, αληθινό, εφηβικό εαυτό του.

Η έναρξη της φοιτητικής μας ζωής θα έλεγα ότι, κατά κάποιον τρόπο, μας βρίσκει τους περισσότερους απροετοίμαστους. Δεν είναι μονάχα η πρώτη μέρα στη σχολή κατά τη διάρκεια της οποίας νιώθεις σαν άλιεν στο αμφιθέατρο, ανάμεσα στα τόσα ξένα πρόσωπα που συνήθως με την πρώτη ματιά φαντάζουν τόσο περίφημα προσαρμοσμένα και άνετα. Η εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο σηματοδοτεί την αρχή μιας ολότελα νέας περιόδου της ζωής του νέου ανθρώπου, όπως αυτή διαμορφώνεται ως επί τω πλείστον στις δυτικές κοινωνίες. Φοιτητής είναι αυτός που διεκδικεί, που συμμετέχει, που επιλέγει, που ανακαλύπτει. Όλα αυτά ακούγονται μαγικά στα αυτιά ενός μαθητή, όμως κατά πόσο είναι δυνατό μια προσωπικότητα να εξελιχθεί από ανήλικο και άβουλο πλάσμα σε ενήλικα με κοινωνική και όχι μόνο συνείδηση μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα και είναι πράγματι ικανό το ελληνικό πανεπιστήμιο να προβάλλει σταθερά τέτοιες αξίες;

Σαν πρωτάρα, αυτό που ασφαλώς μου τράβηξε την προσοχή τον πρώτο καιρό του πρώτου έτους των σπουδών μου είναι ότι ο χώρος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, πέρα από το γεγονός ότι έχει παραμεληθεί και δε δέχεται καμία φροντίδα ούτε από φοιτητές, ούτε από καθηγητές, ούτε από το κράτος, ενώ επίσης στερείται υλικοτεχνικής υποδομής (ακριβώς όπως η χώρα μας στο σύνολό της), μοιάζει με κέντρο συνάθροισης κομματικοποιημένων ατόμων. Για ποιό λόγο δεν μπορούν οι φοιτητές τα δικαιώματα τους να τα διεκδικούν μόνοι τους,ανεξάρτητα πολιτικών και κοινωνικών στηριγμάτων; Τί δουλειά έχουν οι παρατάξεις ιδεολογιών και συμφερόντων σ' ένα μέρος όπου το γενικό καλό αφορά όλους ανεξαιρέτως τους φοιτητές και δεν έχει καμία απολύτως σχέση με πολιτικές ιδέες; Mήπως είμαι εγώ η αφελής και η ανίδεη; Γιατί πρέπει τα παιδιά να χάνουν το χρόνο τους σε τρεχάματα με στόχο να ικανοποιήσουν τα αιτήματα των πολιτικά διαταραγμένων αντί να αφιερωθούν σε κάτι φρέσκο, δημιουργικό και ειλικρινές; Συνέχισα να αναρωτιέμαι σιωπηλά για όλα αυτά...για κάποια πράγματα είναι συνάμα αυτονότητες και δυσδιάκριτες οι απαντήσεις.

Σε ό,τι αφορά το μαθητικό κομμάτι αυτής της "σεζόν" που πέρασε οι γνώσεις που αποκόμισα από το ελληνικό πανεπιστήμιο μετρούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού: διάβασα ορισμένα πολύ σπουδαία βιβλία, άκουσα σοφές κουβέντες καθηγητών, είδα πολιτισμικά ντοκυμαντέρ, αυτό που όμως μου λείπει είναι η αίσθηση της ύπαρξης ενός νήματος που τα ενώνει όλα αυτά και τα αποθηκεύει οργανωμένα μέσα μου.

Οι εσωτερικές μου απορίες συνεχίστηκαν: γιατί οι καθηγητές πρέπει μονίμως στο μάθημα να φαίνεται ότι κάνουν διάλεξη και να απορρίπτεται ο διάλογος; Για ποιό λόγο δεν έχουμε homework, βατές εργασίες για το σπίτι, ώστε να μην σκουριάζει και το μυαλουδάκι μας; Με μια φίλη μου συμφωνήσαμε στο γεγονός ότι έχουμε ξεχάσει να γράφουμε, σε αντίθεση με ένα χρόνο πριν, τότε που τα γραπτά μας εντυπωσίαζαν με τη δομή και την έκφρασή τους. Κι επίσης, γιατί το πρόγραμμα πρέπει σώνει και καλά να διακόπτεται απο συνεχείς απουσίες καθηγητών κι από εξωσχολικούς που καταλαμβάνουν αίθουσες για να περάσουν την ώρα τους; Άκουσα παιδιά να λένε και μάλιστα πολύ σωστά, ότι το πανεπιστήμιο τους κάνει να μη σκέφτονται, ότι η διαδρομή στις σχολές είναι χαοτίκη και άχαρη, σε αφήνει τόσο πολύ ελεύθερο, συχνά σε απομακρύνει από τη συστηματική ενασχόληση, με αποτέλεσμα να υποτιμάς τις ίδιες σου τις σπουδές! Δομή δεν υπάρχει, ζούμε το απόλυτο θέατρο του παραλόγου. Και μια ακόμη απορία: γιατί να μη γίνονται όλα τα μαθήματα πρωί; Στο Παντείο Πανεπιστήμιο, το διάστημα του πρώτου εξαμήνου, το μάθημα της Δημιουργικής Γραφής παραδιδόταν κάθε Πέμπτη από τις οχτώ έως τις έντεκα το βράδυ! Ευτυχώς ο καθηγητής είχε προνόησει να τελειώνουμε γύρω στις δέκα και μισή, μιας και λίγο αργοτέρα η Συγγρού γίνεται "επικίνδυνη" ένω υπάρχει και το ενδεχόμενο να μη βρεις συγκοινωνία, ειδικά αν μένεις μακρυά από το κέντρο. Θα ήταν άσχημα λοιπόν αν τα μαθήματα ξεκινούσαν επί καθημερινή βάση στις δέκα ή στις έντεκα το πρωί; Πού έχει τρυπώσει η απόψη που θέλει την καλή δουλειά να γίνεται κάτω από το φως του ήλιου, τότε που το μυαλό μας είναι διαυγές και το σώμα μας ξεκούραστο; Είναι αποδεκτό το γεγονός της έλλειψης αιθουσών στα ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα το "μπλοκάρισμα" του προγάμματος;

Πέρα όμως από τις αδυναμίες της λειτουργικότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η ζωή μετά το σχολείο είναι δύσκολο να συγκροτηθεί: να μια ένδειξη της ανωριμότητας του χαρακτήρα μας και της αβεβαιότητας για τον εαυτό μας. Θυμάμαι το ποιηματάκι από το "Πριν το Ηλιοβασίλεμα" του Ρίτσαρτντ Λινκλέιτερ:"Lodged in life/Like branches in a river". Είναι απολύτως φυσιολογικό να μην έχεις ιδέα για το ποιός είσαι στα δεκαεννιά σου, και υπέροχα εντυπωσιακό να μη βιαστείς να ανακαλύψεις τον εαυτό σου: η βιασύνη μπορεί εν συνεχεία να αποδειχθεί μεγάλο λάθος, να πιαστείς στην παγίδα των στερεοτύπων που προβάλλει η κοινωνία. Το άγχος μας να ανταποκριθούμε στην ενηλικίωση... Και στο κάτω-κάτω τί είναι η ενηλικίωση; Η αποφοίτηση από το λύκειο; Το να κλείσεις τα δεκαοχτώ; Το να βρεις δουλειά; Ή μήπως μια αποτυχημένη ερωτική ιστορία, ένας χωρισμός, που σε προσγειώνει και σε ωριμάζει, όπως λένε, συναισθηματικά;


Είναι περίεργο να μιλάς για τα νιάτα όταν είσαι ο ίδιος νέος. Μπορείς όμως μερικές φορές να βγεις λίγο έξω από τη ζωή σου και να δεις τα πράγματα από ψηλά ή να τα θαυμάσεις από απέναντι σαν κινηματογραφική ταινία: βλέπεις τον εαυτό σου να χαλαρώνει επί ώρες στα καφέ, να συζητάει για δύσμορφες αγάπες, για βαφές μαλλιών, για μουσικούς έρωτες. Τον βλέπεις να πέφτει για ύπνο τα ξημερώματα με το πιο θολό, λυπητερό και εξωπραγματικό χρώμα του ήλιου. Τα βράδυα άλλοι δοκιμάζουν σαν παλαβοί τρελά ποτά, άλλοι αναζητούν ξέφρενες, φευγάτες εμπειρίες. Κάποιοι συνεχίζουν αθόρυβοι, φυλάνε σα θησαυρό την ηρεμία τους. Ορισμένοι δουλεύουν με εξαντλητικούς ρυθμούς από τα δεκαοχτώ τους. Ιντερνετικές φιλίες εμφανίζονται και για πολλούς οι σχέσεις παίρνουν μια μορφή αγωνίας: αν δεν ανήκεις κάπου είσαι μάλλον χαμένος -εγώ πιστεύω πως ο χαμένος τα παίρνει όλα.

Και μέσα και στη δική μου αγωνία να τελειώσω αυτό το άρθρο, με βρήκε ξεκούραστη, λίγο μετά τον ύπνο, η πιο δυναμική ώρα της ημέρας: το πρωί. Και ψάχνω να βρω η ίδια σα χαμένη, τί πήρα εγώ μέσα σ'ενα χρόνο: έκανα κάποια ταξιδάκια, δούλεψα, πήγα σε πολλές συναυλίες (και θα πάω και σε άλλες!), διάβασα όμορφα πράγματα, άκουσα πολύ Στέρεο Νόβα, αγάπησα το Λειβαδίτη, μοιράστηκα την αδυναμία μου στη Λένα Πλάτωνος, ονειρεύτηκα με παρέα το Παρίσι. Και τα περισσότερα από αυτά, μιας και γνώρισα ανθρώπους: κάποιους τους ξέχασα ήδη, μερικούς νιώθω ότι τους ξέρω χρόνια: "η αγάπη",μου είπαν,"δεν έχει χρόνο". Δεν ξέρω αν πρόκειται για αγάπη ή για κάτι αόρατο και δυνατό που σε δένει με τον άλλο και σε κάνει να θες να μοιραστείς μαζί του μεγαλοπρεπή όνειρα και στιγμές αδράνειας, ακόμα κι αν δεν πρόκειται για έρωτα αλλά για μια απότομη φιλία. Με τις παλιές φιλίες εμβαθύνεις περισσότερο, με τις νέες εμβαθύνεις απότομα. Κάποιες, βέβαια απ'τις παλιές, χάνονται για πάντα, και προς μεγάλη σου έκπληξη ανακαλύπτεις πως ο καιρός σας ήταν παροδικός. Σαν ένα τραγούδι που άκουσες τυχαία στο ραδιόφωνο και κόλλησες, μα δεν έχεις ιδέα ποιός το τραγουδάει και πώς το λένε για να το ξαναζήσεις...

EXITmag 2009.
www.exitmag.tk